Vurmalı Çalgılar
Vurmalı çalgılar, müzik aletleri tarihinin en önemlileri arasında ve çalgıların büyük bir bölümünü içermeleri bakımından çok önemli bir yere sahiptirler. Latince de, percussus ve percussio (perküsyon) olarak adlandırılan çalgılara; Türkçe de vurmalı çalgılar adı verilmektedir. Bu aletlere vurmalı denilmesinin sebepleri alete bir şey aracılığıyla, yardımıyla vurulduğu içindir. Önemli konumda olan bu müzik aletleri eğlencelerimizde, mutluluk ve hüzünlerimizde; düğünlerde, savaşlarda, cenazelerde, geleneksel ayin ve törenlerde karşımıza çıkan bu çalgı grubu hayatımızın birçok alanında kendisine önemli bir yer bulmaktadır. Çalgısal olarak baktığımızda, bir cisim veya el ile vurularak, sürtülme yardımıyla, ovularak veya çalkalama şeklinde ses üretimi elde edilebilen her bir obje, nesne vurmalı çalgı olarak adlandırılmaktadır. Müzik insanın ilk olarak var olduğu o zaman diliminden bu yana hayatında olan bir şeydir. İnsanlar müziği farklı amaçlar için kullanmışlardır. Özel olarak her toplumun kendine ait ve özgü olarak bir müzik mantalitesi, anlayışı vardır. Hangi amaçla kullanılıyor olursa olsun müziksiz olarak bir yaşamın düşünülemeyeceği çoğu insan tarafından adeta içselleştirilmiştir.
İnsanların müzikle bu kadar iç içe olması farklı müzik çeşitleri ve farklı müzik aletlerini ortaya çıkarmasına ve zaman içinde bu aletleri teknoloji ve gelişim dahilinde şekillendirmesine neden olmuştur. Modern diye tabir ettiğimiz müzik aletlerinin karmaşık ve farklı yapı ve özellikleri karşısında perküsyon müzik aletleri günümüzde basit düzenlerini korumaktadırlar. Müzik aletleri icra yöntemleri ve çalınma biçimleri müzik aletlerine konulan genel kategori adlarında da, farklılıklar göstermişlerdir. Her ne kadar müzik ile içli dışlı olduğumuzu belirtsek de, vurmalı çalgılar denildiğinde insanların akıllarına davul, bateri, darbuka, def vb. gelmektedir. Ancak şunu iyi bilmemiz gereklidir ki, vurmalı olarak adlandırdığımız çalgılar ailesi arasında çok sayıda müzik aletleri bulunmaktadırlar. İnsanların müziği kullanmaya ve icra etmeye başladığı ilk zaman dilimlerinde teknoloji ve çeşitlilik bu kadar geniş bir kapsam ve nitelikte değildi. Bu kıstaslarla birlikte, ilkel zaman dilimlerinde baktığımızda ilk olarak ortaya vurmalı çalgılar çıkmışlardır. İnsanlar bu konuda belki rastgele, belki bilinçli bir şekilde olarak bir şeyler üzerine gerilmiş olan bir aletten çıkan sesleri, tınıları bununla birlikte fark etmiş ve vurmalı çalgıları bu formlarda başta baktığımızda çok ilkelce ama daha sonra zamanla geliştirerek, değiştirerek ve farklı türlerini de bu kapsamda ortaya çıkararak kullanmaya, icra etmeye devam etmişlerdir.
Vurmalı Müzik Aletleri
Vurmalı müzik aletleri, çok geniş bir kapsamda ve sınıflandırılmada ele alınmaktadır. Tarihçi ve antropolog cepheleri tarafından bu müzik aletlerinin, tarihin ilk müzik aletleri olabileceği bu alanda vurgulamaktadırlar. Bizler de bu bağlamda insan sesini bir müzik enstrümanı olarak algılarsak, bundan sonra ki evrede de perküsyon aletlerini bir sonraki aşama olarak görebiliriz. Bir orkestra içerisinde baktığımızda ezgiye dayalı olan müzik aletlerinin ritmi ortaya çıkaran vurmalı çalgılara ayak uydurması, uyum sağlaması gerekmektedir. Doğal olarak ritim özelliğinin bu aletlerde olması, vurmalı çalgıları en önemli enstrüman türlerinden birisi haline bu anlamda getirmektedir. Vurmalı müzik aletlerine genel örnekler verecek olursak; Davul, kudüm, darbuka, def, kastanyet, gong, çalpara, bendir, ağız kopuzu, trampet vb. olarak çeşitlendirebiliriz. Askeri müziklerde kendi kategorileri içerisinde vurmalı çalgılar askerlerin tören aşamalarının, hareketlerinin ve motivasyon aşamalarının belirleyicisi olmuşlardır. Caz müzikte de önemli rol oynayan vurmalı çalgıların farklı ritimleri caz müzikte alt dalları da şekillendirmektedir. Yine hip - hop kasırgası, vurmalı çalgılar genelinde oluşturulmuştur. Rock müzik alanında performans sergileyen gruplarda, davul setleri (bateri) konum olarak sahnenin ortasında kendisine yer bulmaktadır. Bu alanda yine popüler müzikte de vurmalı çalgıların önemi artarak devam etmiştir. Vurmalı çalgıların bu aşamada ürettiği seslerin, ritimlerin, tınıların çekiciliği, merak uyandırması, vazgeçilmez oluşu ve ilgi duyulması, müzik ve insanlık tarihinin bu alanda insan sesinden sonra en eski müzik aleti olarak adlandırılmaları, bu müzik aletlerini günümüz dünyasında bu açıdan hala önemli bir şekilde göz önünde tutmaktadır.
Vurmalı çalgıların; kendi içerisinde kategorilere ayrılması ile ilgili hususta, genel olarak vurmalı müzik aletlerinin sınıflandırılmasını bilimsel olarak dört (4) şekilde yapabiliriz. Bunlar;
1).Sesin üretilme şekline göre olan vurmalı çalgılar: (Üretim çıkış şekline göre, bunlarda kendi içerisinde.)
1.a). İdiofon: Ses üretimi, yapıların titreşmesi sonucunda oluşur. Büyük ziller, celesta, marimba, el zilleri, vb.
1.b). Membranofon: Ses üretimi zarların titreşmesi ile meydana gelir. Darbuka, bongo, yer davulu, bendir, kös, tom-tom, timpani vb.
1.c). Kordofon: Telli olarak tanımlansa ve aktarılsalarda, bazıları perküsyon aleti olmaktadır. Piyano, santur ve kanun gibi.
1.ç). Aerofon: Üflemeli olanların dışında bazıları, vurmalı müzik aletleri olarak geçer. Borazan, siren, tabanca gibi.
1.d). Sesi elektrik sayesinde üreten çalgı hoparlöre gereksinim duyar. Müzik üreten olarak, idiofonlara atfedilen hoparlörler bu aile de kendine yer bulmaktadırlar. Teremin, mıdı cihazları.
2). Müzikal işlevlerine göre sınıflandırılan vurmalı çalgılar: (Frekansların belirlenebilir ya da değil olarak kendi içerisinde.)
2.a). Belirlenebilir frekanslı olanlar: Vibrafon, mızıkalar, marimba, timpani, harp vb.
2.b). Belirlenebilir frekanslı olmayanlar: Bass davul, zil, tenor davul vb.
3). Gündelik bilgiye göre belirlenen vurmalı çalgılar: (Günümüz baz alırken, perküsyon aletleri kullanıcısının verdiği isimlerle de adlandırılmaktalar. Tef, bateri ve ayrıca bakır kaplar, süpürgeler, metal borular vb.)
4). Farklı olarak kültür ve geleneklere göre olan vurmalı çalgılar: (Bu aletleri kültür ve kökenlere göre adlandırmakta mümkün olabilmektedir.)
4.a). Folklorik olarak vurmalı çalgılar: Tabla, cajon, berimbau gibi.
4.b). Modern-yaygın olarak adlandıran vurmalı çalgılar: Bateri (Davul seti), orkestrada icra edilen vurmalı müzik aletleri.
Vurmalı kategorideki müzik aletleri müziğin sadece renk, ritim ve dinamik olarak gücüne fayda sağlamakla kalmazlar, aynı zamanda bunlar müziğin armonik ve melodik olarak diğer öğelerine de fayda sağlar ve katkıda bulunurlar. Böylece vurmalı müzik aletleri, müzik dünyasında kendisine önemli bir yer edinmiş olmaktadırlar. Evrensel olarak önemli bir yere sahip olmalarına rağmen, vurmalı çalgılar (perküsyon aletleri) Dünya’ya Asya ve Afrika tarzındaki müziklerinin etkileriyle yayılma alanı göstermişlerdir. Vurmalı müzik aletleri ile ilgili olarak solo ve koro düzeylerinde yerli ve yabancı manada birçok eserler üretilmiş ve seslendirilmiş; performanslar sahnelenmiş, icraalar edilmiştir. Çağdaş müzik anlayışıyla birlikte vurmalı çalgılar, bu alanda adeta damgasını vurmuş ve çok sevilerek geniş alanlara yayılmışlardır diyebiliriz.