Telli Çalgılar
Telli çalgılar, olarak adlandırılan müzik aletlerinin genel ve ortak özelliği, donanımlarında tel barındırıyor olmaları diyebiliriz. Üzerlerinde bulunan teller, enstrümana müzik aleti olma özelliğini kazandıran bir öğe olmuştur. Bu çalgılar, üzerlerinde bulunan tellere sürtüldüğünde, vurulduğunda ya da yay ile dokunulduğunda (pena, mızrap veya parmaklar yardımıyla çekilip bırakılarak titretilmesi ile) ortaya çıkan ahenkli tınılar, titreşimler aracılığıyla hoş olarak adlandırabileceğimiz bir ses çıkarırlar. Telli enstrümanlar, müzik aletlerinin en önemli ve en temel müzik aletlerinden biridir. Günümüz dünya koşullarında hızlı ve yorucu iş hayatı ve stresli yaşam, hayat koşulları insanları bu yönde oldukça zorlamakta. İnsanlar bu ağır diye adlandırabileceğimiz, aslında insani olmayan çalışma koşullarının stresini bir nebze de olsa müzik aracılığıyla azaltmak istemektedirler. Müzikal bağlamda, hem dinlemek hem de müzik aletlerini icra edebilmek, çalmak insanları oldukça mutlu etmektedir. Günümüzde birçok müzik aleti ve farklı müzik çeşitleri bulunmaktadır. Tam da bu bağlamda insanlar kendilerini müzik aleti çalmaya odaklarlarken; çocuklarını da bir müzik aleti çalmaya, yönlendirmeye çalışıyorlar.
Telli Müzik Aletleri
Telli müzik aletleri, titreşen teller aracılığıyla ses üreten ve donanımları dışında ki aparatlar ve parmaklar yardımıyla da icra edilen genel müzik aletleri içerisinde kendisine yer edinirken ayrıca kendi içerisinde de yapı ve özellikleri ayrıca da sesin ortaya çıkması oluşumu bakımından, üç (3) ana grup altında incelenmektedir. Bunları inceleyecek ve değerlendirecek olursak;
1). Tezeneli çalgılar: Alet üzerinde bulunan tellerin pena, mızrak vb. aracılığıyla veya parmaklar yardımıyla da çekip bırakılarak titreştirilmesiyle ses üretilmesi çalışması. Bağlama ailesi (cura, divan sazı, iki telli, meydan sazı, dutar olarak örneklendirilirken daha sonra); yine gitar, çeng, ukulele, elektro gitar, tambur, ut, balalayka, cümbüş, kanun, sitar, banjo, mandolin, berimbau, tar, barbitos, şamisen, arp vb.
2). Yaylı telli çalgılar: Bu müzik aletlerinde çalgının telleri ve icrasında, çalınmasında kullanılan değnek yayın (arşe vb.), kıllarının birbirlerine sürtülerek bu bağlamda çekilmesi sonucunda ses üretilmesi meydana gelmektedir. Çalım hareket aşamaları; Türkçe de (Sopa - Kayma - Etki) olarak adlandırılırken, yabancı dil de ise (Stick - Slip – Effect) olarak adlandırılmaktadır. Çıkardıkları sesler birbirlerinden farklı ve güzeldir. Keman, viyola, kontrabas, çello, viyolonsel, elektro keman, yaylı tambur, kabak kemane ve kemençe olarak örneklendirebiliriz.
3). Vurmalı telli çalgılar: Üzerindeki tellere, bu noktada üzerlerinde bulunan bir çekiç donanımı ile vurulması aracılığıyla titreşim ve ses ortaya çıkarılmış olur. Piyano gibi. (Piyano, bu nokta da perküsyon olarak adlandırdığımız vurmalı çalgı sınıfına da dahil edilebilir.)
Telli müzik aletleri için, kültür ve gelenek kategorilendirilmesi yapmak bazen mümkün olabilse de, farklı toplumlar bu aletleri kendi kültür, istek ve ananelerine göre şekillendirebilmişlerdir. Dolayısıyla bu perspektifte toplumdan topluma, geçmişten bu yana telli çalgılar ve türleri farklılıklar göstermektedirler. Telli müzik aletlerinin artık evrensel bazda kendilerine yer bulması ve doğal olarak sevilmesi ile birlikte günümüzde birbirinden farklı toplumlar tarafından kullanım alanı bulmaktadır. Örneğin; Türk kültüründe ve yaşamında önce ki dönemler de, özellikle Türk halk müziğinde saz, bağlama hakim ve ağırlıklı bir şekilde kullanılmakta iken şimdiler de ise gitar ve gitar çeşitleri (gitar, klasik gitar, bas gitar, elektro gitar gibi.) yaygın kullanım alanı göstermektedirler. İnsanların yaşayış biçimleri ilgi ve istekleri müziği etkilemiş dolayısıyla da, müzik aletleri de bu değişimden nasibini almıştır. Bazen bu müzik aletlerini dinlemenin çok ötesinde olarak, hepimiz mutlaka bu müzik aletlerinden birini ya da birkaçını mutlaka icra etmek ve çalmak istemişizdir. Öyleyse hiç zaman kaybetmeyelim, o güzel solo ve koro performanslar bizleri bekliyordur kim bilir? Sağlıcakla ve müzikle kalmanız dileğiyle.