Yan Flüt
Yan flüt, yan pozisyonda tutularak çalınan ve çalması ayrı, dinlemesi ayrı güzel olan; dilsiz olarak nefesli enstrümanlar sınıfında kendisine yer bulan, baş–gövde–kuyruk gibi kısımlara sahip olan üç (3) parçadan meydana gelen bir müzik aletidir. Genel bir tabirle sadece flüt olarak adlandırılsa da, yanlış adlandırılma ve anlaşılmalara karşı yan flüt denilmektedir. Bu flüt buluş olarak kazandırıldığı ilk dönemlerde abanoz ağacından yapılmaktaydı. Günümüzde de hala kullanım alanı bulsalarda, genel kullanımda yaygın değillerdir. Şimdiler de ise altın, gümüş, krom, bakır alaşımlı ve nikel gibi metal ve madenlerle üretimi gerçekleştirilmektedir. En değerlileri altın ve gümüşten imal edilen çeşitlerdir. Yan flüt genel bazda 67 cm uzunluğunda olarak ve 1,9 cm iç çap olarak imal edilmektedir. Bu müzik aletinin baş kısmında bir üfleme deliği bulunmakta ve bu kısımdan üflenmektedir.
Enstrümanın baş tarafı hafifçe olarak konik bir yapıda, orta ve uç bölümündeki kısımlar silindirik ise bir boru biçimindedir. Gövde ve kuyruk bölümlerinde ise perde olarak adlandırılan, ezgilerin bu manada oluşarak ortaya çıkmasına yarayan çapları ve uzaklıkları birbirinden farklı ölçülerde olan delikler bulunmaktadır. Çin'de yan flütün M.Ö. 900 senesinden bu yana kullanıldığı, icraa edildiği bilinmektedir. Yan flüt, genellikle batı müziğinde en çok kullanım alanına sahip flüt cinsi olarak karşımıza çıkmaktadır. Yan flüt, Avrupa'da 12. yüzyıl zaman diliminde, öncelik olarak Almanca lisanı konuşulan bölgeler, başta olmak üzere girmiş ve evvel olarak çoğunlukla askeri bando faaliyetlerinde kullanım alanı bulmuştur. Dolayısıyla, Alman flütü adının atfedilmesi bu zaman dilimine denk düşmektedir. Bu enstrüman daha sonraları 16. ve 17. yüzyıllarda oda müziğinde kullanımı sağlanan, icraa edilen bir enstrüman haline dönüşmeye başlama sürecine girmiştir. Bu ilk olarak konumlandırabileceğimiz flütler, 6 parmak deliğinden oluşumu sağlanmış ve tek parçadan meydana getirilmekteydi. Ancak daha sonraki yıllarda yani 1600'lerde flüt, birbirine bağlı olarak üretimi 3 parçadan olarak yeniden şekillenerek tasarımı gerçekleştirilmiştir.
Kademeli olarak, aşama aşama flüte daha fazla tuş eklenerek orkestra eserlerinde, parçalarında yerini almaya başlamıştır. 1800'lü senelerde 4 tuşlu flüt en çok kullanımı olan flüt türü olmakla birlikte, 8 tuşlusu da bu bağlamda dönüşerek geliştirilmiştir. Dünyaca ünlü bir tanınır olan Alman flütçü Tehobald Boehm, sanatsal çalışmalarının zirve noktalarına ulaştığı seneler de, kullanımı gerçekleştirilen yan flütlerin insanların müzik alanındaki gereksinimlere cevap vermekte, çözüm getirmekte yeterli olmayan nitelikte geride kaldığını bu bağlamda görmüştür. Bu dönemler, bu çağ, müzik sanatı edebiyatının sıradışı ve olağanüstü, gelişim reaksiyonu gösterdiği bir çağ olarak karşımıza çıkmaktadır. Bestecilerin bu alanda anlatım gücü ve kabiliyetleri, çalgıların teknik oranda gelişmişlik düzeyleriyle sınırlı bir paralellik göstersede, bu kapsamda sınır ciddi bir şekilde zorlanmaktadır. Sanat icraası gerçekleştiren besteciler, bu alanlarda sınır tanımazlarken, müzik aletleri ise belirli bir seviyeden sonra yetersiz kalmaktadırlar. Daha sonra bu düşünce yapısıyla ve mantalitesiyle yola çıkan Boehm, 1832 yılında bu bağlamda akustik (ses fiziği) bilgisi ile kendi sanatındaki beceri ve tecrübelerini bir araya getirip, birleştirerek günümüzde kullanılan bugünkü modern manadaki yan flütte değişimler gerçekleştirerek geliştirmiştir. Bu faaliyetlerden sonra değişimi gerçekleştiren kullanıcısının adıyla, Boehm Flüt olarak adlandırılmıştır. Orkestraların ve bandoların vazgeçilemeyen önem verilen bir melodi çalgısı konumuna gelmiştir. Parlak sesi, tınısı ile canlı, atik hareketleri gerçekleştirebilme gibi özelliklerle etkileyici melodileri icraa etmede çok tercih edilen öneme sahip solo ve eşlik enstrümanıdır. Toplum içerisinde meydana gelen neşe ve mutlulukları, zafer kutlamalarını, özgürlüğü, insanlara duyulan sevgiyi, ilkbahar ve yaz mevsimlerinin doğal canlılıklarını, kuşların o eşsiz cıvıltılarını, ağaçları ve çiçekleri müzikle birlikte anlatma işini en güzel biçimde icraa eden enstürmanlardır.
Ülkemizde önemli Türk flüt virtüözü olarak; Sihirli Flüt adıyla adlandırılmış olan Şefika Kutluer öne çıkmaktadır. Dünyaca ünlü olan flüt virtüözlerinden birisi ise Altın Flütlü Adam olarak da bilinen Sir James Galway’dir. Yan flütlerin yapı ve teknik özelliklerine göre çeşitleri de mevcuttur. Bunları incelediğimizde; boyu yaklaşık olarak 30 cm olan yan flütün bir alt kategoride yer alan küçüğüne pikolo denilmektedir. Pikolo, yan flütün neredeyse birebir aynısı gibidir. Pikolonun boyutuna yakın seviyede benzeri ise fifre olarak adlandırılmaktadır. Fifre, donanımında bulunan mekanizma daha basit olmakla beraber bu ürün ağaçtan imal edilmiştir. Bu aletler yan flüte kıyasla bir oktav ölçüsünde tiz ses vermektedirler. Genel olarak bu enstrümanların üçü de birbiriyle aynı teknik özellik olarak; üfleme teknik özelliği yönünden birbirlerine benzeşen yönde olan müzik aletleridir. Günümüz itibariyle son dönemler de alto ve bas olarak yan flütün çeşitleri üretim olarak gerçekleştirilse de yaygın olarak bir kullanım alanına sahip olmadığı istatistiklere yansımıştır. Bu çalgı sol anahtarını kullanmakta olup, transpoze çalgı değildir.
Yan flüt dilsiz nefessiz çalgılar grubunda yer almaktadır. Notaların yerlerini değiştirmeden oluşturmaktadır. En kalın diye tabir edebileceğimiz sesi portenin altına çizilmiş olan birinci ilave çizgi bulunan "do" notasıdır. Bu nedenle "do flüt" olarak da bilinmektedir. Fazla kullanılmamakla birlikte do sesinin altına inen flütler de vardır. En ince olarak adlandırdığımız sesi ise portenin üstüne çizilmiş olan, beşinci ilave çizgiden sonraki "do" notasıdır. Genel olarak ses sınır seviyesi olarak üç oktav olarak tanıtılmaktadır. Nefesli çalgılar sınıfında, bakır nefesliler ve ağaç nefesliler biçimindeki sınıflandırmada yapım aşaması metalden yapılmış olmasıyla birlikte bundan farklı olarak, ağaç nefesliler grubunda yer almaktadır. Bu flüt çift, tek, kurbağa dili tekniği ve üç dil kullanımıyla diotanik ezgiler, kromatik, gösterişli pasajlar ve arpejler çok hızlı ve yavaş tempolarda (usul) çalınabilmektedir.
Yan Flüt Markaları
Yan flüt markaları, birbirinden farklı özelliklerde ve modellerde ürünler üreterek bu alanda insanların ihtiyaç ve isteklerine karşılık vermektedir. Her markanın üretim standartları ve kaliteleri değişmektedir. Yan flüt markalarını inceleyecek olursak bunlar;
* Yamaha, * River Tone,
* Bohemia, * John Parker,
* Suzuki, * Antigua,
* Jimbao, * Ashton,
* Conductor, * Sakura,
* Jinbao, * Altus,
* Azumi, * Focus,
* Sılver * Sml Paris vb.
Gibi birbirinden farklı yapı ve teknik özelliklerde, her yönüyle yalnız kendi üretimi yapan markaların yanı sıra, belli kısımlarını üretip diğer kısımları da tedarik eden birçok yan flüt markası bulunmaktadır.
Yan Flüt Fiyatları
Yan flüt fiyatları, farklı marka ve modellere göre kendi içerisinde üretim standartları bazında yapı ve teknik özelliklerine, ham maddelerine, el işçiliği ve kalitelerine göre fiyatlandırılmaktadır. Nikel, krom, gümüş, altın, ahşap, bakır ve başka metal alaşımlar olmak üzere fiyatlandırılmalarında bu ham maddeler doğrudan etki etmektedir. Öyle ki bu maddeler arasında altın ve gümüş formda olan yan flütler öne çıkmakta üst kategori fiyatlandırılmaları yapılmaktadır. Bu enstrümanlar, piyasada farklı marka ve modellerde 600 tl ile 12.000 tl fiyat skalalarında seyretmektedir. Fiyatlar tabi ki ürünlerin üretimini yapan firmaların maliyetlerine ve kazançlarına sonrasında ise tedarikçi firmaların üründen elde ettiklere kâr–zarar dengelerine ve kazandıkları oranlarına göre değişmektedir. İhtiyaçları karşılayacak düzeyde; her bütçeye uygun olarak, yan flütler temin edebiliriz. Herşeye rağmen, müzik ile kalmanız dileğiyle.